We leven in een interessante tijd – wat niet per se een voordeel is. Het optimisme dat door de westerse wereld wervelde na de val van de Berlijnse Muur is vervangen door verbijstering. 

‘What the [beep/fuck/f**k] is happening?!’ vat het aardig samen. In reactie op het politieke tumult en de glorieuze terugkeer van de Geschiedenis verlegt de Amerikaanse kunstenaar Brad Downey zijn aandacht van de straat naar de staat. Reverse Culture Shock, in MU van vrijdag 2 maart tot zondag 29 april, is zijn meest geëngageerde tentoonstelling tot nu toe omdat poëzie, zoals hij zegt, soms gewoon niet genoeg is. 

Downey, berucht om zijn subversieve streken en minimalistische interventies in de openbare ruimte, zag de straat jarenlang als zijn atelier. Bloembakken, lantarenpalen, banken, tegels, fietsen, telefoonhokjes, wegmarkeringen, verkeersborden, vuilcontainers – in alles schuilt een kunstwerk als je voorbij de vastgestelde functies kijkt. Zijn kunst is een open oproep aan mensen om in te grijpen en de werken die hij in MU laat zien zijn geen uitzondering. Maar het bereik is wel gewijzigd. 

Neem bijvoorbeeld The Non-Objective World. In 2013 koppelde Downey nog een stadsfiets aan een winkelwagentje voor een project in Praag; het resultaat kan een commentaar zijn op de commerciële motieven achter het stadsfietsenfenomeen of gewoon een hilarische manier om ‘gratis’ materiaal te hergebruiken maar het was niet sterk politiek gemotiveerd. Nu rust hij een tank uit met een model van Tatlins Toren als verwijzing naar de Russische annexatie van de Krim en de continue bemoeienis van Moskou met het oosten van Oekraïne.

De futuristische toren, in 1919 ontworpen door de Oekraïens-Russische architect Vladimir Tatlin als een monument voor de Derde Communistische Internationale, symboliseert het optimisme voor de toekomst van de jonge revolutie. Hij werd alleen nooit gebouwd en de hoop vervaagde terwijl Communisme synoniem raakte aan staatscontrole. Zo refereert het werk ook aan de Hongaarse opstand van 1956 die eindigde met Russische tanks in de straten van Budapest. Downey wil met de ‘Tatlin tank’ naar Oekraïne rijden – waar het gestaalde statement thuishoort. 

Iets vergelijkbaars gebeurt met Fence Hacks Five, een serie uit 2014/5 waarvoor de kunstenaar vier planken uit een hek zaagde om een opening te maken, waarna hij een foto van het resultaat inlijstte met hout uit het hek. Door een grensafscheiding tussen de VS en Mexico te tonen die in 2017 dezelfde behandeling onderging, geeft Downey het werk een heel nieuwe lading. Het geeft ons ook een beter idee van wat hij bedoelt met de titel van de tentoonstelling. Voor iemand die jarenlang in Londen en Berlijn heeft gewoond, is Amerika met de keuze voor Donald Trump onherkenbaar veranderd. En laten we niet wegkijken voor de isolationistische tendensen in Europa als de Brexit of de vluchtelingendeal met Ankara.

Reverse Culture Shock wordt nog gelaagder met My Mind Always Drifts, een serie bladen en posters met gecensureerde beelden die Downey verzamelde in Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten. Alles wat aanstootgevend kan zijn is met inkt onzichtbaar gemaakt door medewerkers van de Nationale Media Raad. De beelden leidden tot een modecollectie die speciaal voor de tentoonstelling is vervaardigd in samenwerking met Jess Oberlin. De creaties worden regelmatig gepresenteerd in een modeshow, die samenvalt met de voor Moslims verplichte vijf dagelijkse gebeden. 

Voor Downey, die vaak in Moslimlanden reist en werkt, worden censuur en onderdrukking in de collectie getransformeerd tot een inspirerend, krachtig statement. Ondertussen is de doorzichtige Islamofobie van Trumps inreisverbod vlakbij net als de virulente anti-immigratieretoriek die overal in Europa te horen valt. Ja, het is persoonlijk – waarom zouden we ons er anders druk over maken?

Ook als politiek je weinig interesseert, kun je genieten van de poëzie die Reverse Culture Shock biedt en van de oorspronkelijke, in humor verpakte observaties. Treading, een video uit 2015 van een hond op een loopband in de straten van Kazan, wordt een monument voor de gedachteloze medemens. De zachtmoedige lobbes, groot en gehoorzaam, sukkelt vrolijk verder zonder zich iets van zijn omgeving aan te trekken – net zoals de meeste voorbijgangers de hond negeren. [N.B. deze video kwam tot stand zonder enig dierenleed.]

Zeker niet te missen is het getsjirp van krekels in de tentoonstellingsruimte. Het zijn alleen de mannetjes: door met de ene vleugel over de andere te raspen proberen ze vrouwtjes aan te trekken of rivalen op afstand te houden. En alsof een paar honderd krekels van zichzelf nog niet genoeg herrie maken versterkt Downey het geluid nog eens. Proverb about Machines kan over van alles gaan, van sociale media tot machismo of de menselijke conditie. Willen we niet allemaal gehoord worden in een alsmaar vollere wereld? En wat hebben we te zeggen?  

Nog zo’n luid en duidelijk werk is Teach me to Forget, een hoge stapel stalen cilinders die op willekeurige momenten met veel geraas omdondert, om zich als een drukpoppetje telkens weer op te richten. Alles stort onvermijdelijk een keer in elkaar en de titel suggereert dat we gedoemd zijn om onze fouten te herhalen. Tegelijkertijd herinnert het werk eraan dat de mens, de natuur, democratie, de beschaving – wat het ook is dat de toren verbeeldt – veel veerkrachtiger is dan we misschien denken. [Soundtrack: ‘Tubthumping’, het Chumbawamba nummer uit 1997: I get knocked down, but I get up again; You're never gonna keep me down.] Dit is geen pessimistische tentoonstelling; het is een strijdkreet. Controle, eigenaarschap en ons vermogen om de gevestigde orde te veranderen waren altijd al onderdeel van Downeys werk. In MU zet hij het volume vol open. 

Waar MU
Te zien 2 maart tot 29 april 2018 
Opening 2 maart vanaf 19:00, om 19:30 geeft Brad een rondleiding, om 20:07 vindt de performance My Mind Always Drifts plaats.
Entree opening € 5,- (inclusief 1 drankje), studenten € 3,-, gratis voor We Are Public leden.

Specials
Zaterdag 3 maart 2018 van 11:00 - 20:09
De eerste zaterdag na de officiële opening is MU met een speciale avondopening geopend tot 20:09. De modeshow My Mind Always Drifts zal plaatsvinden op de volgende tijdstippen:

12:52 - 15:44 - 18:24 - 20:09

De modeshows op zaterdag zullen telkens een paar minuten duren en iedere keer wordt er een ander kledingstuk getoond.