Lees de booklet, bestaande uit dit interview en het essay van Ewen Chardronnet, hier in PDF-vorm.

een interview met Shu Lea Cheang door Makery.info
Parijs, april 2022

Kun je beschrijven hoe het project UNBORN0X9 is... geboren?

Shu Lea Cheang: In 2016 nodigde het echOpen fablab van het Hôtel-Dieu ziekenhuis in Parijs, een open en collaboratief project en community fablab met als doel het ontwerpen van een functionele goedkope en open source echo-stethoscoop (draagbaar ultrasoon apparaat), ons kunstenaar/auteur, Shu Lea Cheang en Ewen Chardronnet, uit om samen te werken en bij te dragen aan het community project door middel van artistieke praktijk en vaardigheden. Deze gelegenheid leidde tot het UNBORN0X9-project en de vorming van het collectief Future Baby Production, bestaande uit kunstenaars, wetenschappers, programmeurs, ingenieurs en culturele begeleiders die de verschillende dimensies van het project verder uitwerken. Het collectief Future Baby Production vertegenwoordigt de gemeenschappelijke groepsinspanning om kwesties aan te kaarten zoals de mogelijke impact van een goedkope echo-stethoscoop op de wereldwijde gezondheid, kwesties van toegang tot gezondheidszorg en moederschap, ectogenese en de technisering van voortplanting en het discours tussen science-fiction verbeelding en wetenschap in wording in het algemeen.

Welke artistieke vormen neemt het project aan?

Als kunstinstallatie stelt UNBORN0X9 de ontwikkeling van foetussen in kunstmatige baarmoeders buiten het lichaam (ectogenese) en de cyborgtoekomst van het ouderschap ter discussie. Het onderzoekt de rol van de verloskundige wetenschap in de steeds meer technologische ervaring van de menselijke voortplanting, en speculeert op nieuwe vormen van binding die kunnen ontstaan met kunstmatige baarmoeders. Hier wordt zwangerschap 'geïntegreerd in een high-tech visie op het lichaam als een biologische component van een cybernetisch communicatiesysteem' [1]. Een foetus behandelen alsof deze zich buiten het lichaam van de vrouw bevindt, en dit zichtbaar maken, is een politieke daad.

UNBORN0X9 is naast een installatie ook een performance waarbij het prototype echOpen wordt voorzien van netwerkprotocollen en de onhoorbare ultrasone golven worden gehackt in een sonische conversie die verder wordt geïnterpreteerd in een collectieve audiovisuele manifestatie. De hoorbaar en zichtbaar gemaakte ultrasone frequenties zetten aan tot een verhoogde interactie met het ongeboren kind. Door het ultrasone apparaat terug te draaien, eisen we de daad van interventie op, terwijl we gezamenlijk asynchrone, met ultrageluid doordrenkte liefdesliederen voor de ongeborenen componeren.

Beeld: Future Baby Production

Hoe benaderde u de 'cyborg toekomst van het ouderschap' die u naar de eigenlijke ART4MED residentie leidde?

Om de cyborg toekomst van het ouderschap te duiden, hebben we 12 zwangerschapstypologieën bedacht:

(1) pro-life moederschap (religieus, anti-abortus, anti-anticonceptie, enz.)
(2) pro-keus moederschap (abortus, pil, kunstmatige inseminatie...)
(3) door de wet afgedwongen moederschap (wanneer abortus illegaal wordt gemaakt)
(4) subversief moederschap (pro-seksfeminisme, zwangerschapsgemeenschappen en genderqueer ouderschap)
(5) transseksueel ouderschap (trans mannen, vrouwen en niet-binaire personen, met of zonder technologische ingreep)
(6) ontkennen van zwangerschap (weigeren te geloven)
(7) zwangerschap afwijzen (politieke redenering om de bevolking niet te laten toenemen)
(8) onbewuste zwangerschap (opgelegd door sociale omstandigheden - sekswerkers, druggebruikers)
(9) valse zwangerschap, pseudocyesis
(10) draagmoederschap (ingehuurd moederschap, sociale werkvoorziening)
(11) zwangerschap na baarmoedertransplantatie (cis/trans)
(12) ectogenese, de kunstmatige baarmoeders (geheel of gedeeltelijk).

Wat dreef u ertoe om u meer en meer te richten op Ectogenese, de dracht van foetussen in kunstmatige baarmoeders?

Tijdens de ontwikkeling van de afgelopen 6 jaar wilde het initiatief Future Baby Production rond het artistieke project UNBORN0X9 nadenken over de technowetenschappelijke ontwikkelingen van de verloskundige geneeskunde en de sociale, culturele, filosofische en prospectieve implicaties ervan, door een artistieke blik te werpen op de wetenschap in wording. Naarmate de conceptualisering van het project vorderde, verschenen in de wetenschappelijke pers en in de massamedia verschillende wetenschappelijke mededelingen over de ontwikkeling van foetussen buiten het lichaam, die vragen opriepen.

In april 2017 werd in het Children's Hospital of Philadelphia een extreem prematuur lam vier weken lang in leven gehouden in een "biobag" waarin kunstmatig vruchtwater was verwerkt en die fungeerde als kunstmatige baarmoeder [2]. In 2018 begon de Technische Universiteit Eindhoven in Nederland met steun van het Horizon 2020-programma van de Europese Unie ook met de ontwikkeling van kunstmatige baarmoeder-"biozakken" voor menselijke premature baby's. Onderzoekers in het programma, dat nu Perinatal Life Support (PLS) heet, werken aan het ontwerpen van een nieuwe omgeving voor premature baby's, vergelijkbaar met die van de baarmoeder. "In de PLS-oplossing wordt een baby overgebracht naar een nieuwe omgeving, een perinataal levensondersteuningssysteem genoemd, om de overgang naar het leven als pasgeborene te vergemakkelijken. In deze 'kunstmatige baarmoeder' krijgt het kind zuurstof en voedingsstoffen via de navelstreng en een kunstmatige placenta. In deze omgeving kunnen organen op een meer natuurlijke wijze rijpen en zich ontwikkelen." [3]

Nog recenter, in januari 2022, berichtte de South China Morning Post [4] dat Chinese onderzoekers van het Suzhou Institute of Biomedical Engineering and Technology hebben gewerkt aan het kweken van embryo's in kunstmatige baarmoeders met volledige ectogenese. Om het systeem te optimaliseren en autonoom te maken, hebben zij een systeem ontwikkeld op basis van kunstmatige intelligentie dat hun ontwikkeling in de gaten houdt, en dat naar eigen zeggen getest op muizenfoetussen. "Het online controlesysteem van in-vitro embryokweek kan de morfologische kenmerken van embryo's volgen en registreren zonder de ontwikkeling van het embryo te beïnvloeden, waardoor een basis wordt gelegd voor de beoordeling van de ontwikkeling van het embryo en de optimalisering van het in-vitro kweeksysteem." [5]

Deze ontwikkelingen roepen tal van vragen op.

UNBORN0X9 bij MU Hybrid Art House, 2022. Beeld: Boudewijn Bollmann

Ziet u dat deze ontwikkelingen de status van de 'ongeboren' baby herdefiniëren?

Zoals aangegeven door Elizabeth Chloe Romanis in 2020 [6], moet tegenwoordig een onderscheid worden gemaakt tussen volledige en gedeeltelijke ectogenese. Volledige ectogenese kan worden gedefinieerd als de creatie van een embryo met behulp van in-vitrofertilisatietechnieken, dat vervolgens volledig kunstmatig wordt gedragen in een kunstmatige baarmoeder. Er is geen 'zwangerschap' die door een 'zwangere' wordt gedragen. Gedeeltelijke ectogenese voor zeer premature kinderen is daarentegen de ontwikkeling van een foetus in een kunstmatige baarmoeder gedurende een deel van de draagtijd nadat het is overgeplaatst uit de baarmoeder waarin het oorspronkelijk is verwekt of geïmplanteerd.

Deze ingrijpende veranderingen die voortvloeien uit de mogelijkheid van gedeeltelijke ectogenese, opgelegd door medische urgentie, risicobeperking of geleid door een keuze voor comfort, leiden ook tot de definitie van de bijzondere status van het ongeboren kind dat deze zwangerschapssituaties doormaakt. Zoals Romanis schrijft: "De 'mens in een kunstmatige baarmoeder' is noch een foetus, noch een baby, en de ethische banden die met deze termen verbonden zijn, kunnen misverstanden en verwarring in stand houden" [7]. Zij stelt daarom voor de term 'gestateling' te gebruiken om te verwijzen naar deze zich ontwikkelende menselijke entiteit in ex utero dracht. Wij van onze kant hebben in 2016 gekozen voor de term "Unborn0x9".

Kunt u nader ingaan op de online leesgroepen van het UNBORN0X9-webplatform?
De online leesgroepen onderzoeken 3 gerichte onderwerpen:

(a) ULTRASOUND
Echografie, een technologie die zijn oorsprong vindt in sonardetectoren voor onderzeeërs, werd in het begin van de jaren zestig in de verloskundige praktijk geïntroduceerd. Het toont aan de buitenkant iets dat voorheen tot de intimiteit van het vrouwenlichaam behoorde. Echografie heeft niettemin een biopolitieke dimensie, die nauw verbonden is met ingewikkelde sociale omstandigheden en bio-ethische kwesties. Feministische filosofen als Rosalind Petchesky schrijven dat echografie "twee arena's van culturele constructie overbrugt, videofantasieland en klinische biotechnologie, waarbij medische beelden in dienst worden gesteld van mythisch-patriarchale boodschappen" [8]. De goedkope, open source echo-stethoscopie die als technologische doorbraak wordt beschouwd, heeft ultrasone beeldvorming op smartphones gebracht. Hoewel de nieuwe medische visualisatie-instrumenten bedoeld zijn om gezondheidswerkers te begeleiden in klinische diagnostische praktijken die meer gelijkheid in de toegang tot gezondheidszorg bevorderen, kunnen we ons afvragen wat dit vandaag de dag echt betekent vanuit feministisch perspectief? En meer in het algemeen, wat betekent de toenemende technologisering van de zwangerschap in de huidige ontwikkeling op het gebied van kunstmatige of getransplanteerde zwangerschappen?

(b) ECTOGENESIS
In Brave New World, gepubliceerd in 1932, kondigt Aldous Huxley een wereld aan waarin baby's worden gemaakt in reageerbuizen, waarin het woord 'ouder' obsceen is geworden en verboden sinds het verschijnen van ectogenese een einde heeft gemaakt aan 'levendbarende voortplanting'. Ectogenese, de dracht van een reageerbuisbaby buiten het lichaam in een kunstmatige baarmoeder, stelt al een eeuw lang verschillende ethische uitdagingen: einde van de zwangerschap, maar ook het mogelijke einde van de bevoorrechte relatie tussen moeder en kind; volledige gelijkheid van leven tussen vrouwen en mannen; de aard van de emotionele banden die door het proces van dracht in een mechanisch apparaat veranderen; evolutie van sociale rollen in een maatschappij waar seksualiteit en voortplanting gescheiden zijn; transformatie van de begrippen moederschap en vaderschap, van het paar en het gezin; ontwikkeling van ouderschap van hetzelfde geslacht en het risico van nieuwe vormen van commodificatie van het menselijk lichaam. Met de huidige ontwikkelingen moeten de fundamentele veranderingen in onze visie op zwangerschap die het gevolg zouden zijn van gedeeltelijke ectogenese of op AI gebaseerde volledige ectogenese in kaart worden gebracht.

(c) SURROGACY
De huidige zeer controversiële debatten over draagmoederschap concentreren zich op het commerciële draagmoederschap, een industrie die naar schatting twee miljard dollar per jaar oplevert en verbonden is met de grotere wereld van het vruchtbaarheidstoerisme. Bezorgdheid over sociale rechtvaardigheid, vrouwenrechten, kinderwelzijn en bio-ethiek brengen onderwerpen ter sprake over ras/klasse/geslacht, religie, wettelijke regimes, biopolitiek en mondiaal kapitalisme die een rol spelen op de markt van het draagmoederschap. Kunnen we, los van het commodificatiedebat, draagmoederschap beschouwen als een "dyadisch lichaamsproject" dat een "collaboratieve, dubbele vorm van identiteitswerk" kan zijn [9]? En verder "de voorwaarden scheppen voor een open source, volledig collaboratieve zwangerschap", waarbij draagmoederschap wordt bevestigd als "de politieke strijd om toegang en controle - het gemeenschappelijk gebruik of de communautarisering van reprotech - die het belangrijkst is". [10]

Met het webplatform van UNBORN0X9 willen we deze kwesties verkennen door middel van deep readings en het publiek betrekken bij kruisbestuivingsdebatten online en in publieke optredens en presentaties. De geselecteerde onderwerpen, variërend van interventie tot commodificatie van vrouwenlichamen, van moederschap tot onmoederschap, leiden ons naar de komst van ultraqueer polymaternalistische werelden.

UNBORN0X9
Een initiatief van Shu Lea Cheang en Ewen Chardronnet
https://unborn0x9.labomedia.org

Een project van Future Baby Production bestaande uit:
Shu Lea Cheang, Ewen Chardronnet, Benjamin Cadon (Labomedia.org), Jérôme Dubois (echOpen.org), Thomas Demmer & Thomas Perchais (Qastor.fr), Vivien Roussel (thr34d5.org), Svar Simpson.

Het online webplatform concept & Interface ontwerp: Shu Lea Cheang met programmering door Nicolas Derambure en Benjamin Cadon van Labomedia.

Producerende partners - ART2M/Makery, Antre-Peaux/UrsuLaB, Labomedia, echOpen

UNBORN0X9 was te zien in de expositie Reproduction Otherwise bij MU Hybrid Art House van 7 oktober tot 27 november 2022. 

UNBORN0X9 bij MU Hybrid Art House, 2022. Beeld: Max Kneefel

[1] Donna Haraway, Cyborg manifest, 1985.

[2] Partridge, E., Davey, M., Hornick, M. et al. "An extra-uterine system to physiologically support the extreme premature lamb". Nat Commun 8, 15112 (2017). https://doi.org/10.1038/ncomms15112

[3] Zie https://perinatallifesupport.eu/project/background/

[4] Stephen Chen, "Chinese wetenschappers creëren AI-nanny om voor embryo's in kunstmatige baarmoeder te zorgen", South China Morning Post, 31 januari 2022. Online op:l

[5] Zeng Weijun, Zhao Zhenying, Yang Yuchen, Zhou Minchao, Wang Bidou, Sun Haixuan. " Ontwerp en experiment van online monitoring systeem voor lange termijn cultuur van embryo. Journal of Biomedical Engineering ", 2021, 38(6): 1134-1143.

[6] Elizabeth Chloe Romanis, "Regulating the 'Brave New World' : Ethico-Legal Implications of the Quest for Partial Ectogenesis", doctoraat in Bioethics/Medical Jurisprudence, Universiteit van Manchester, 2020. Online op: https://www.escholar.manchester.ac.uk/uk-ac-man-scw:326419

[7] Romanis, Elizabeth Chloe. "Kunstmatige baarmoedertechnologie en de grenzen van de menselijke voortplanting: conceptuele verschillen en potentiële implicaties." Tijdschrift voor medische ethiek vol. 44,11 (2018): 751-755. Online op: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6252373/.

[8] Rosalind Pollack Petchesky, "Foetale beelden: The Power of Visual Culture in the Politics of Reproduction", Feminist Studies, Vol. 13, No. 2 (zomer 1987), pp. 263-292.

[9] Elly Teman, Birthing a Mother: The Surrogate Body and the Pregnant Self, University of California Press, 2010.

[10] Sophie Lewis, Volledig draagmoederschap nu: Feminisme tegen het gezin, Verso, 2020.